ഇ​ന്നു പെ​സ​ഹാ വ്യാ​ഴം. സെ​ഹി​യോ​ൻ ഉൗ​ട്ടു​ശാ​ല​യി​ലെ സാ​യാ​ഹ്ന​ത്തി​ൽ ക്രി​സ്തു​വും 12 ശി​ഷ്യ​ൻ​മാ​രും ന​ട​ത്തി​യ പെ​സ​ഹാ ആ​ച​ര​ണ​ത്തെ അ​നു​സ്മ​രി​ച്ച് ഇ​ന്നു വെ​കു​ന്നേ​രം ക്രൈ​സ്ത​വ ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ പെ​സ​ഹ ഭ​ക്ഷ​ണം അ​ഥ​വാ കു​രി​ശ​പ്പം ത​യാ​റാ​ക്കും.
അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ൽ, പാ​ലു കാ​ച്ച​ൽ, പാ​ലു​കു​ടി എ​ന്നീ പേ​രു​കളിൽ അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ ​ക​ർ​മം ക്രിസ്ത്യാനികളുടെ തനിമയാർന്ന ഒരു ആചാരമാണ്.
മാ​ർ​ഗ​വാ​സി​ക​ളു​ടെ ത​ന​താ​യ വി​ശ്വാ​സ പാരമ്പര്യത്തി​ൽ വ​ള​ർ​ന്നു​വ​ന്ന ഈ ​പു​ണ്യ​ക​ർ​മം പ​ഴ​യ​നി​യ​മ​ത്തി​ലെ പെ​സ​ഹാ ഭ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്‍റെ​യും (നി​യ16/119) പു​തി​യ​നി​യ​മ​ത്തി​ലെ അ​ന്ത്യ​അ​ത്താ​ഴം (ലൂ​ക്കാ 22/1420, 1 കോ​റി 11/2325), അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ൽ ശു​ശ്രൂ​ഷ (ന​ട 2/42) എ​ന്നി​വ​യു​ടെ​യും സ​മ്മി​ശ്ര രൂ​പ​മാ​ണെ​ന്നു പ​റ​യാം. പ​ഴ​യ​നി​യ​മ​ത്തി​ലെ പെ​സ​ഹാ​ക്കു​ഞ്ഞാ​ടി​നെ ഭ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന ക​ർ​മം (പു​റ 12/114) ഭാ​ര​ത ന​സ്രാ​ണി​ക​ളു​ടെ പെ​സ​ഹാ ഭ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ൽ ഇ​ല്ല. പ​ക്ഷേ പു​ളി​പ്പി​ല്ലാ​ത്ത അ​പ്പ​ത്തി​ന്‍റെ തി​രു​നാ​ളി​നോ​ട് (നി​യ 16/18) ഈ ​ആ​ച​ര​ണ​ത്തി​നു കൂ​ടു​ത​ൽ സാ​മ്യം കാ​ണാം.
എ​ന്താ​യാ​ലും മാ​ർ​ത്തോ​മ്മാ ന​സ്രാ​ണി​ക​ൾ​ക്ക് ആ​ദ്യ​നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ളി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന യ​ഹൂ​ദ​ബ​ന്ധ​ത്തി​ന്‍റെ ശ​ക്ത​മാ​യ ഒ​രു തെ​ളി​വു കൂ​ടി​യാ​ണു പെ​സ​ഹാ ഭ​ക്ഷ​ണം. അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ൽ എ​ന്ന പ​ദം ത​ന്നെ അ​ർ​ഥ​വ്യാ​പ്തി​യേ​റി​യ​തും തി​രു​വ​ച​ന​സ​ത്ത നി​റ​ഞ്ഞ​തു​മാ​ണ്. ആ​ദി​മ സ​ഭാ സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ പ്ര​ത്യേ​ക​ത​ക​ളി​ലൊ​ന്നാ​യി​ട്ടാ​ണ് അ​പ്പം​മു​റി​ക്ക​ലി​നെ ശ്ലീ​ഹന്മാരു​ടെ ന​ട​പ​ടി​പു​സ്ത​ക​ത്തി​ൽ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​ത് (ന​ട. 2/42). പ​രി​ശു​ദ്ധ കു​ർ​ബാ​ന​യു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യാ​ണു സ​ഭാ​പി​താ​ക്കന്മാർ ഈ ​അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ലി​നെ വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ക്കു​ക. മാ​ർ​ത്തോ​മ്മാ ന​സ്രാ​ണി​ക​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ഏ​റ്റ​വും വ​ലി​യ അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ൽ അ​ഥ​വാ പ​രി​ശു​ദ്ധ കു​ർ​ബാ​ന ഇ​ട​വ​ക​പ്പ​ള്ളി​ക​ളി​ൽ ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച​തോ​റും അ​നു​ഷ്ഠി​ച്ചു വ​രു​ന്നു. ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ വ​ർ​ഷം​തോ​റും ന​ട​ത്തു​ന്ന അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ൽ അ​ഥ​വാ പെ​സ​ഹാ ഭ​ക്ഷ​ണം കു​ർ​ബാ​ന​യാ​കു​ന്ന വ​ലി​യ അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ലി​ന്‍റെ ഓ​ർ​മ പു​തു​ക്ക​ലാ​ണ്.

ചി​ല പ്ര​ത്യേ​ക​ത​ക​ൾ
1. ഈ ​അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ൽ അ​ഥ​വാ പെ​സ​ഹാ ഭ​ക്ഷ​ണം പൂ​ർ​ണ​മാ​യും ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളി​ലാ​യി​രു​ന്നു ന​ട​ത്തി​യി​രു​ന്ന​ത്. കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ ഏ​റ്റ​വും പ്രാ​യം കൂ​ടി​യ പു​രു​ഷ​നാ​ണു പ്ര​സ്തു​ത ക​ർ​മ​ത്തി​ന്‍റെ കാ​ർ​മി​ക​ൻ. ഓ​രോവീട്ടിലുംകുടുംബാംഗങ്ങ​ൾ മു​ഴു​വ​നും അ​യ​ൽ​പ​ക്ക​ക്കാ​രും പ​ങ്കെ​ടു​ക്കു​ന്നു. ഒ​രു ഭ​വ​ന​ത്തി​ലെ ശു​ശ്രൂ​ഷ ക​ഴി​ഞ്ഞ് അ​ടു​ത്ത ഭ​വ​ന​ത്തി​ൽ എ​ന്ന രീ​തി​യി​ലാ​ണ് ഇ​തു ന​ട​ത്തു​ന്ന​ത്. പെ​സ​ഹാ വ്യാ​ഴം രാ​ത്രി മു​ഴു​വ​ൻ ഉ​റ​ങ്ങാ​തെ ന​ട​ത്തു​ന്ന ഈ ​ക​ർ​മം അ​ന്ത്യ​അ​ത്താ​ഴ​ത്തി​നു​ശേ​ഷം ഈ​ശോ ഗ​ത്‌സ​മ​നി​യി​ൽ പ്രാ​ർ​ഥ​നാ​നി​ര​ത​നാ​യി ചെ​ല​വ​ഴി​ച്ച​തി​ന്‍റെ അ​നു​സ്മ​ര​ണം കൂ​ടി​യാ​ണ്.
2. ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്ന് ആ​രെ​ങ്കി​ലും പ്ര​സ്തു​ത വ​ർ​ഷം മ​രി​ച്ചു​പോ​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കി​ൽ അ​വി​ടെ കു​രി​ശ​പ്പം പു​ഴു​ങ്ങു​ന്ന പ​തി​വി​ല്ല. ആ ​ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ മു​റി​ക്കാ​നു​ള്ള കു​രി​ശ​പ്പം അ​ടു​ത്ത ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ നി​ന്നു കൊ​ണ്ടു​വ​രി​ക​യും ആ​ഘോ​ഷ​ങ്ങ​ളി​ല്ലാ​തെ അ​തു മു​റി​ച്ചു ഭ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. ക​ഴി​ഞ്ഞ​വ​ർ​ഷം ത​ങ്ങ​ളോ​ടൊ​പ്പം അ​പ്പം മു​റി​ക്കാ​നും പാ​ലു​കു​ടി​ക്കാ​നു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന പ​രേ​ത​രോ​ടു​ള്ള ആ​ദ​ര​സൂ​ച​ക​മാ​യി ഈ ​രീ​തി​യെ കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണ്. കു​രി​ശ​പ്പ​ത്തി​ന്‍റെ പ​ങ്കു​വ​യ്ക്ക​ൽ കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ൾ ത​മ്മി​ലു​ള്ള ആ​ഴ​മാ​യ സ്നേ​ഹ​ബ​ന്ധ​ത്തി​ന്‍റെ പ്ര​തി​ഫ​ല​നം കൂ​ടി​യാ​ണ്.
3. പെ​സ​ഹാ ഭ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ലെ പ്ര​ധാ​ന വി​ഭ​വം കു​രി​ശ​പ്പ​മാ​ണ്. അ​പ്പം പു​ഴു​ങ്ങു​ക എ​ന്നാ​ണ് കു​രി​ശ​പ്പം ഉ​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ച് പ​റ​യു​ക. ഭ​യ​ഭ​ക്തി ബ​ഹു​മാ​ന​ത്തോ​ടെ​യു​ള്ള ഒ​രു ക​ർ​മം ത​ന്നെ​യാ​ണ് അ​പ്പം പു​ഴു​ങ്ങ​ൽ. സൗ​മ്മാ​റ​ന്പാ​ക്കാ​ലം (വ​ലി​യ നോ​ന്പു​കാ​ലം) മു​ഴു​വ​ൻ ന​ട​ത്തി​വ​രു​ന്ന ഉ​പ​വാ​സ​വും പ്രാ​ർ​ഥ​ന​യും ഇ​തി​നാ​യു​ള്ള ഒ​രു അ​ക​ന്ന ഒ​രു​ക്ക​മാ​ണെ​ന്ന് പ​റ​യാം. ര​ണ്ടു വാ​ഴ​യി​ല മ​ട​ക്കി അ​തി​ൽ കു​രി​ശ​പ്പം ഉ​ണ്ടാ​ക്കു​ന്നു. ഈ ​അ​പ്പ​ത്തി​ന്‍റെ മു​ക​ളി​ൽ ഓ​ശാ​ന ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച​ത്തെ കു​രു​ത്തോ​ല മു​റി​ച്ച് കു​രി​ശാ​കൃ​തി​യി​ൽ വ​യ്ക്കു​ന്ന​തി​നാ​ലാ​ണ് ഇ​ത് കു​രി​ശ​പ്പം എ​ന്ന് അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്.
ഓ​രോ വാ​ഴ​യി​ല മ​ട​ക്കി അ​തി​ൽ മ​റ്റ് അ​പ്പ​ങ്ങ​ൾ ഉ​ണ്ടാ​ക്കു​ന്നു. ഇ​വ​യി​ൽ കു​രി​ശ് വ​യ്ക്കാ​റി​ല്ല. ഇ​ണ്ട​റി​യ​പ്പം എ​ന്നാ​ണ് ഈ ​അ​പ്പം അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ക. കു​രി​ശ​പ്പം ന​ടു​ക്കും മ​റ്റ് അ​പ്പ​ങ്ങ​ൾ ചു​റ്റു​മാ​യി പാ​ത്ര​ത്തി​ൽ വ​ച്ച് അ​പ്പം പു​ഴു​ങ്ങി​യെ​ടു​ക്കു​ന്നു. സാ​ധാ​ര​ണ അ​ടു​പ്പി​ൽ വി​റ​ക് ക​ത്തി​ച്ചാ​ണ് അ​പ്പം പു​ഴു​ങ്ങു​ക. മാ​വ് പു​ളി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് മു​ന്പ് അ​പ്പം പു​ഴു​ങ്ങു​ന്നു എ​ന്ന​ത് ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​യ കാ​ര്യ​മാ​ണ്.

4. തേ​ങ്ങാ​പ്പാ​ലും ശ​ർ​ക്ക​ര​യും ചേ​ർ​ത്തു ചൂ​ടാ​ക്കി​യെ​ടു​ക്കു​ന്ന​താ​ണ് "​പാ​ല്’ എ​ന്ന വി​ഭ​വം. ഓ​ശാ​ന ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച​ത്തെ കു​രു​ത്തോ​ല മു​റി​ച്ച് കു​രി​ശാ​കൃ​തി​യി​ൽ പാ​ലി​ലും ഇ​ടു​ന്നു. പാ​ലു കാ​ച്ചാ​നു​ള്ള ത​വി​ക​ളും കോ​പ്പ​ക​ളും പു​തി​യ​വ​യോ, ഇ​തി​നു​വേ​ണ്ടി മാ​ത്രം ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​വ​യോ ആ​യി​രി​ക്കും. അ​പ്പം പുഴുങ്ങുമ്പോഴും പാലുകാച്ചുമ്പോഴും ഭ​വ​ന​ത്തി​ല​നു​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന പ്രാ​ർ​ഥ​നാ​പൂ​ർ​വ​മാ​യ നി​ശ​ബ്ദ​ത ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണ്.
5. പെ​സ​ഹാ വ്യാ​ഴാ​ഴ്ച വൈ​കി​ട്ട് പ​ള്ളി​യി​ലെ കാ​ലു​ക​ഴു​ക​ൽ ശു​ശ്രൂ​ഷ​യും പ​രി​ശു​ദ്ധ കു​ർ​ബാ​ന​യും ക​ഴി​ഞ്ഞു വ​ന്നി​ട്ടാ​ണ് അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ൽ ന​ട​ത്തു​ക. നി​ല​ത്തു പാ​യ വി​രി​ച്ച് അ​തി​ൽ എ​ല്ലാ​വ​രും നി​ൽ​ക്കു​ന്നു. കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ ഏ​റ്റ​വും പ്രാ​യ​മു​ള്ള പു​രു​ഷ​നാ​ണ് അ​പ്പം മു​റി​ക്കു​ക. പ്ര​സ്തു​ത കു​ടും​ബ​ത്തി​ൽ മു​തി​ർ​ന്ന പു​രു​ഷന്മാർ ഇ​ല്ലെ​ങ്കി​ൽ സ​ന്നി​ഹി​ത​രാ​യി​രി​ക്കു​ന്ന മ​റ്റു കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളി​ലെ പ്രാ​യം​ചെ​ന്ന പു​രു​ഷ​നെ അ​പ്പം മു​റി​ക്കാ​ൻ ക്ഷ​ണി​ക്കു​ന്നു.

അ​പ്പം മു​റി​ക്കു​ന്ന ആ​ൾ കൈ​ക​ൾ ക​ഴു​കി, മു​ട്ടു​കു​ത്തി നി​ന്ന് സ്ലീ​വാ അ​ട​യാ​ളം വ​ര​ച്ച ശേ​ഷം കു​രി​ശ​പ്പം മു​റി​ച്ച് മു​തി​ർ​ന്ന​വ​ർ തു​ട​ങ്ങി ഓ​രോ​രു​ത്ത​ർ​ക്കാ​യി ന​ൽ​കു​ന്നു. എ​ല്ലാ​വ​രും പ്രാ​ർ​ഥ​ന​യോ​ടെ ര​ണ്ട് കൈ​ക​ളും കു​രി​ശാ​കൃ​തി​യി​ൽ നീ​ട്ടി അ​പ്പം വാ​ങ്ങു​ന്നു. എ​ല്ലാ​വ​ർ​ക്കും ന​ൽ​കി​യ ശേ​ഷം അ​പ്പം മു​റി​ച്ച​യാ​ൾ അ​പ്പം ഭ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നു. തു​ട​ർ​ന്ന് മ​റ്റു​ള്ള​വ​രും ഇ​തേ​ക്ര​മ​ത്തി​ൽ​ത്ത​ന്നെ പാ​ലും സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും കു​ടി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു.
ഇ​തോ​ടൊ​പ്പം വാ​ഴ​പ്പ​ഴ​ങ്ങ​ളും ഭ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന രീ​തി കാ​ണാ​റു​ണ്ട്. പെ​സ​ഹാ​യ്ക്കു പ​ഴു​പ്പി​ക്കാ​ൻ വേ​ണ്ടി മാ​ത്രം പ്ര​ത്യേ​കം വാ​ഴ​ക്കു​ല​ക​ൾ മാ​റ്റി​നി​ർ​ത്തു​ന്ന പ​തി​വ് ന​സ്രാ​ണി​ക​ൾ​ക്കു​ള്ള​താ​ണ്. നി​ശ​ബ്ദ​രാ​യി ഭ​യ​ഭ​ക്തി​ക​ളോ​ടെ​യാ​ണു മു​തി​ർ​ന്ന​വ​രും കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളു​മ​ട​ങ്ങു​ന്ന കു​ടും​ബാം​ഗ​ങ്ങ​ൾ ഈ ​ശു​ശ്രൂ​ഷ​യി​ൽ പ​ങ്കു​ചേ​രു​ക. ഒ​രു ത​രി അ​പ്പ​മോ ഒ​രു തു​ള്ളി പാ​ലോ നി​ല​ത്തു​പോ​കാ​തി​രി​ക്കാ​ൻ എ​ല്ലാ​വ​രും ശ്ര​ദ്ധി​ക്കു​ന്നു. പ്ര​സ്തു​ത കാ​ര്യം കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളെ പ്ര​ത്യേ​കം ഓ​ർ​മി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. ഓ​രോ ഭ​വ​ന​ത്തി​ലെ​യും അ​പ്പം​മു​റി​ക്ക​ലി​നു​ശേ​ഷം പ്രാ​ർ​ഥി​ച്ചു സ്തു​തി ചൊ​ല്ലി എ​ല്ലാ​വ​രും കൂ​ടി അ​ടു​ത്ത ഭ​വ​ന​ത്തി​ലേ​ക്കു പോ​കു​ന്നു.

6. അ​യ​ൽ​പ​ക്ക​ത്തു​ള്ള മ​റ്റു മ​ത​സ്ഥ​ർ​ക്കും അ​പ്പം പ​ങ്കു​വ​യ്ക്കു​ന്ന രീ​തി എ​ടു​ത്തു​പ​റ​യേ​ണ്ട​താ​ണ്. അ​പ്പം മു​റി​ക്ക​ലി​നു​ശേ​ഷം ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളി​ലെ കു​ട്ടി​ക​ളാ​ണു മി​ക്ക​വാ​റും ഇ​ണ്ട​റി​യ​പ്പ​വും പ​ഴ​ങ്ങ​ളും അ​യ​ൽ വീ​ടു​ക​ളി​ൽ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി കൊ​ടു​ക്കു​ക. മ​ത​സൗ​ഹാ​ർ​ദ​ത്തി​നും സാ​മൂ​ഹി​ക ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ൾ​ക്കും ന​സ്രാ​ണി​ക​ൾ കൊ​ടു​ത്തി​രു​ന്ന പ്രാ​ധാ​ന്യം ഇ​വി​ടെ വ്യ​ക്ത​മാ​ണ്.

. തി​ക​ച്ചും കു​ടും​ബ​കേ​ന്ദ്രീ​കൃ​ത​മാ​യി​ട്ടാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​ക​ർ​മം നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ളാ​യി ന​ട​ത്തി​പ്പോ​ന്നി​രു​ന്ന​ത്. പ​ക്ഷേ ഇ​പ്പോ​ഴ​ത് പ​ള്ളി​കേ​ന്ദ്രീ​കൃ​ത​മാ​യി പ​ല​യി​ട​ത്തും മാ​റി. അ​തു ത​നി​മ ചോ​ര​ലാണ്. കാ​ര​ണം പ​ള്ളി​യി​ലെ അ​പ്പം​മു​റി​ക്ക​ൽ കു​ർ​ബാ​ന​യാ​ണ്. ഭ​വ​ന​ത്തി​ലെ അ​പ്പം​മു​റി​ക്ക​ൽ പെ​സ​ഹാ​ഭ​ക്ഷ​ണ​വും. ഇ​ങ്ങ​നെ​യാ​യി​രു​ന്നു പു​ണ്യ​പി​താ​ക്കന്മാർ ഇ​തി​നെ ക​ണ്ടി​രു​ന്ന​തും ന​ട​ത്തി​യി​രു​ന്ന​തും. കു​ർ​ബാ​ന​യി​ലെ കാ​ർ​മി​ക​ൻ പു​രോ​ഹി​ത​നും പെ​സ​ഹാ അ​പ്പം​മു​റി​ക്ക​ലി​ന്‍റെ കാ​ർ​മി​ക​ൻ കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ പ്രാ​യ​മു​ള്ള പു​രു​ഷ​നും
അ​പ്പം​പു​ഴു​ങ്ങ​ൽ ഒ​രു ശു​ശ്രൂ​ഷ​യാ​യി​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണു ന​സ്രാ​ണി​ക​ൾ കാ​ണു​ന്ന​ത്. അ​തു​കൊ​ണ്ടുതന്നെ വളരെ ശ്രദ്ധയോടെയുള്ള ഒ​രു​ക്ക​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെയാണ് അ​തു നി​ർ​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​ത്.ഈ ​ക​ർ​മം കു​ടും​ബ​കേ​ന്ദ്രീ​കൃ​ത​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ ന​ട​ത്താ​ൻ ശ്ര​മി​ക്കാം. ചെ​റു​തെ​ങ്കി​ലും വി​ശു​ദ്ധി​യോ​ടെ കു​രി​ശ​പ്പം ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ പു​ഴു​ങ്ങി​യെ​ടു​ക്കാം. അ​പ്പം പു​ഴു​ങ്ങാ​ൻ സാ​ധി​ക്കാ​ത്ത​വ​രു​മാ​യി അ​തു പ​ങ്കു​വ​യ്ക്കാം.