1930 കാലഘട്ടം. യുണൈറ്റഡ് ഫ്രൂട്ട് കമ്പനിയിലെ ജീവനക്കാര്‍ മധ്യ അമേരിക്കന്‍ രാജ്യമായ കോസ്റ്ററിക്കയിലെ ഒരു കാട്ടുപ്രദേശം വെട്ടിത്തെളിക്കുകയായിരുന്നു.

വാഴക്കൃഷി തുടങ്ങാന്‍ ഉദ്ദേശിച്ചാണ് അവിടം കിളച്ചത്. പക്ഷെ ചെറുതായൊന്ന് കിളച്ചപ്പോള്‍ത്തന്നെ തൂമ്പകള്‍ പാറയില്‍ കൊണ്ടു. കുഴിച്ചു നോക്കിയപ്പോള്‍ അവ വലിയ ഗോളാകൃതിയിലുള്ള കല്ലുകളാണെന്ന് മനസിലായി.കൂടുതല്‍ പരിശോധിച്ചപ്പോള്‍ ആ പ്രദേശത്താകെ മണ്ണിനടിയില്‍ ഇത്തരം കല്ലുകളുണ്ടെന്നു കണ്ടെത്തി.

കല്ലുകള്‍ എങ്ങനെ ഈ രൂപത്തിലായെന്നോ അവ എങ്ങനെ അവിടെയെത്തിയെന്നോ ഒന്നും അന്വേഷിക്കാതെ യുണൈറ്റഡ് ഫ്രൂട്ട് കമ്പനിയിലെ ജീവനക്കാര്‍ ഈ കല്ലുകള്‍ പുറത്തുള്ള ആളുകള്‍ക്ക് വില്‍ക്കാന്‍ തുടങ്ങി. പൂന്തോട്ടം അലങ്കരിക്കാനും മറ്റുമായി ആളുകള്‍ ധാരാളമായി കല്ലുകള്‍ വാങ്ങി.

ചിലര്‍ ഈ കല്ലുകള്‍ കുഴിച്ചെടുത്ത് അവയ്ക്കുള്ളില്‍ നിധിയുണ്ടെന്ന് കരുതി തല്ലിപ്പൊട്ടിക്കാന്‍ തുടങ്ങി. ഒടുവില്‍ സംഭവം സര്‍ക്കാരിന്റെ ശ്രദ്ധയില്‍പ്പെട്ടു. സര്‍ക്കാരിന്റെ പുരാവസ്തു വിഭാഗം ഇവിടെ ഗവേഷണം ആരംഭിച്ചു. അവരുടെ പരിശോധനയില്‍ ഏതാണ്ട് 300 കല്‍ഗോളങ്ങള്‍ ഇവിടെനിന്നു ലഭിച്ചു.

ഏതാനും സെന്റീമീറ്റര്‍ മുതല്‍ 2 മീറ്റര്‍ വരെ വ്യാസമുള്ള കല്‍ഗോളങ്ങളില്‍ ചിലതിന് 1000 കിലോയ്ക്ക് മുകളിലായിരുന്നു ഭാരം. കൂടുതല്‍ പരിശോധനയില്‍ ഈ കല്‍ഗോളങ്ങള്‍ മനുഷ്യനിര്‍മിതമാണെന്നും എഡി 600-നും 1000-നും ഇടയിലാണ് ഇവ നിര്‍മിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതെന്നും മനസിലായി.

എന്നാല്‍ ഇവയുടെ ഉപയോഗം എന്തായിരുന്നെന്നോ എന്ത് ഉപയോഗിച്ചാണ് ഇവ കൊത്തിയെടുക്കപ്പെട്ടതെന്നോ കണ്ടെത്താന്‍ കഴിഞ്ഞില്ല. ആളുകള്‍ കയറി ഇറങ്ങി ഇവിടമാകെ നശിപ്പിച്ചത് പഠനങ്ങള്‍ കൂടുതല്‍ ദുഷ്‌കരമാക്കി.

എഡി 700-നും 1530-നും ഇടയില്‍ കോസ്റ്റാറിക്കയില്‍ വളര്‍ന്നുവന്ന ഡിക്വിസ് സംസ്‌കാരവുമായി ഈ കല്‍ഗോളങ്ങള്‍ക്ക് ബന്ധമുണ്ടെന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു. എന്നാല്‍ ഈസ്റ്റര്‍ ഐലന്‍ഡിലെ പ്രതിമകള്‍ പോലെയും ഇംഗ്ലണ്ടിലെ സ്റ്റോണ്‍ ഹെന്‍ജ് പോലെയും നിരവധി നിഗൂഢതകള്‍ ഈ കല്‍ഗോളങ്ങള്‍ ബാക്കിവച്ചിരിക്കുന്നു. ഇന്നും കോസ്റ്റാറിക്കയിലെ ചില വീടുകളുടെയും കെട്ടിടങ്ങളുടെയും മുറ്റത്ത് പണ്ട് യുണൈറ്റഡ് ഫ്രൂട്ട്‌സ് കമ്പനിയുടെ ജീവനക്കാരുടെ കൈകളില്‍നിന്ന് വാങ്ങിയ കല്ലുകള്‍ അലങ്കാര വസ്തുക്കളായി പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നത് കാണാം.